Hulp nodig?
Menu
0

Geen producten in de winkelwagen.

Sluiten
0

Geen producten in de winkelwagen.

Wikkelgoed
020 - 845 73 43

Resomeren

Een stap dichterbij de toekomst. Al jaren zijn we gewend aan twee standaard vormen van uitvaarten: begraven en crematie. Binnenkort komt er in Nederland een derde, duurzamere optie: Resomeren. Lees alles over dit nieuwe proces, de voordelen, én de praktijk die er bij komt kijken.

Nieuws: September 2023 is het allereerste Uitvaartcentrum én Resomatorium in Nederland geopend. Lees alles over 't Vijfde Seizoen onder het kopje 'Resomeren in Nederland'

Resomatiecentrum Minessota

A resomation room in Bradshaw's Celebration of Life Centre in Minnesota

Eerder schreven we al over resomeren als alternatief voor begraven en cremeren, maar toen leek deze mogelijkheid nog iets van de verre toekomst. Niets was minder waar, want op dit moment staat er al een resomator™ in regio Den Haag, staan er al meerdere resomatoren in bestelling én liggen er bouwplannen voor speciale resomatie locaties. Alleen de wetgeving loopt nog achter op de ontwikkelingen in de branche.

Op deze pagina vertellen we je wat deze nieuwe vorm van uitvaart is, waarom is het belangrijk is dat deze er komt, en hoe de milieuvriendelijke resomatie er in de praktijk uit gaat zien. 

Wat is resomeren?

Resomeren, ook bekend als aquameren, aquamatie of watercrematie, is een vorm van lichaamsverwerking met behulp van water. In een speciale machine, de Resomator™, wordt het natuurlijke proces waar het lichaam doorheen gaat wanneer het begraven wordt versneld. Waar dit normaal gesproken tientallen jaren duurt, wordt een lichaam bij een resomatie binnen 3 uur verwerkt. Al duurt het proces langer dan bij een crematie is het een stuk duurzamer dan vuurcrematie. 

De geschiedenis van Resomeren

Alkalische hydrolyse wordt al decennia lang ingezet voor het verwerken van lichamen, maar dan uitsluitend bij dieren. Zo worden er op dit moment, ook in Nederland, al huisdieren geresomeerd, en werd de techniek ingezet in het verwerken van vee overschot in Amerika. 25 jaar geleden was er een biochemicus, Dhr. Sandy Sullivan, die besloot een machine te ontwikkelen waarmee dit proces ook gebruikt kan worden voor mensen. Hij werd de oprichter en naamgever van het bedrijf Resomation, de eerste producent van resomeermachines op mensformaat. Sindsdien zetten hij en engineers Tony en Nathan dit idee wereldwijd voort, een proces dat met horten en stoten gaat. Al in 2010 wonnen ze de Observer Ethics Awards voor het ontwikkelen van een proces dat de CO2 uitstoot van de uitvaartbranche drastisch zou verlagen, maar de wereld veranderen bleek een proces te zijn dat jaren en jaren duurt.

De eerste machines van Resomation werden zo’n 20 jaar geleden al geplaatst. Op de anatomische afdeling van Mayo Clinic (en later UCLA) werd de machine ingezet om lichamen te verwerken. Dr. Dean Fisher, hoofd van het lichaamsdonatie programma, zocht een milieuvriendelijkere wijze om dit binnen de muren van het ziekenhuis te kunnen doen. Inmiddels heeft hij zelf twee Resomatoren staan voor particuliere uitvaarten, en zet hij zich in voor het verspreiden van de visie van Resomation.

In de tijd die voorbij gaat staat de ontwikkeling van de Resomator™ zelf verre van stil. Resomation Ltd. is al 16 jaar lang bezig met het optimaliseren van het proces. Zo hebben ze uitgebreid onderzoek gedaan naar de juiste verhoudingen Kaliumhydroxide, druk en warmte, om de balans per proces zo duurzaam mogelijk te maken. Wanneer er namelijk te hoge temperatuur opgewekt moet worden kost dit veel meer energie. Ook hebben ze een afgesloten systeem ontworpen waardoor de operator geen contact hoeft te hebben met vloeistoffen, en zijn ze op dit moment bezig met het optimaliseren van het warmtegebruik. Alles om resomeren zo milieuvriendelijk mogelijk te maken.

Hoe werkt resomeren?

Resomatie in een installatie van Resomation Ltd. werkt als volgt: 

Wat blijft er over na resomeren?

Na het proces blijven de botten en een restvloeistof over. Van de restvloeistof wordt de pH waarde gemeten en indien nodig aangepast, om het met de juiste waarden het riool in te laten. Zo komt de vloeistof terecht in de Nederlandse waterzuiveringsinstallaties, en wordt het uiteindelijk oppervlaktewater. Het mooie is dat het Nederlands waterschap kaliumhydroxide zelf ook gebruikt in het neutraliseren van te hoge pH waarde. Dit houdt in dat deze faciliteiten bekend zijn met het materiaal, en er dus op gemaakt zijn om hier mee om te kunnen gaan. Dat maakt dat het gebruikte water uiteindelijk weer veilig terug de watercyclus in kan gaan. 

Wat betreft de botten, deze zijn zo teer geworden dat ze makkelijk vermalen kunnen worden tot poeder. Ze worden gedroogd en vervolgens verpulverd in een Cremulator, dezelfde machine die gebruikt wordt bij een crematie. De 'as' die overblijft is veel fijner en witter dan kleur vergeleken met de as die we gewend zijn. Dit komt omdat de botten niet verbrand zijn in het vuur. Om dezelfde reden blijft er ook méér 'as' over.  

Resomeren in de praktijk

Bij Alkalische hydrolyse wordt uitsluitend dierlijk materiaal verwerkt, wat betekent dat plantaardig materiaal niet mee de Resomator™ in kan. Hierbij gaat het om een houten kist en kleding van bijvoorbeeld katoen en linnen. We vertellen je graag welke impact dit al dan niet heeft op de uitvaart om de resomatie heen.

Geen kist 

Aangezien er geen kist mee de machine in kan, wordt er als omhulling een wollen wade of speciale body bag gebruikt. Wol is een dierlijk product dat volledig oplost in de Resomator™, en de speciale body bags worden gemaakt van een heet water oplosbaar bioplastic. Hierbij is het belangrijk dat de materialen in samenwerking met Resomation Ltd. zijn getest, om zeker te zijn dat er geen onverwachte veranderingen in het proces plaatsvinden.

Met betrekking tot overbrengen zijn er een aantal mogelijkheden. Het lichaam kan op een opbaarplank worden geplaatst, waarna het bij invoer zorgvuldig verplaatst wordt naar de Resomator™ invoertray. Ook kan er hiervoor een herbruikbare kist worden gebruikt. Om het verplaatsen van het lichaam zo eenvoudig en eerbiedig mogelijk te maken zijn er nieuwe producten in ontwikkeling.

Geen eigen kleding

Aangezien eigen kleding niet mee de Resomator™ in kan, krijgen we vaak de vraag of het dan helemaal niet mogelijk is om opgebaard te worden in eigen kleding. Gelukkig is dit niet het geval, zolang er goed met de familie gecommuniceerd wordt. Mocht u hier als ondernemer of verzorger meer over willen weten, neem gerust contact op met ons op. Als alternatief voor eigen kleding heeft Wikkelgoed een resomeerbaar wollen hemd ontwikkeld.

Verzorging

Een aantal verzorgingsproducten die gebruikt worden rondom de uitvaart kunnen niet geresomeerd worden. Daarom zijn er speciale resomeerbare producten in ontwikkeling. Mocht u hier als ondernemer of verzorger meer over willen weten, neem gerust contact op met ons.

Alternatieven

Resomeren is niet de enige opkomende vorm van alternatieve lijkbezorging. Zo is er een methode genaamd Cryomeren, waarbij het stoffelijk overschot wordt gevriesdroogd. Ook kan een lichaam worden omgezet tot vruchtbare grond, een proces dat Humusatie of composteren wordt genoemd. Deze beide methoden zijn nog niet toegestaan, maar hier komt misschien verandering in. Minister Ollongren wil de procedure voor het keuren van nieuwe manieren van lijkbezorging vastleggen. Dit gaat het in de toekomst makkelijker maken om te zien welke nieuwe alternatieven een kans hebben om toegelaten te worden. Zo is er op dit moment bijvoorbeeld nog te weinig informatie over humaan composteren om dit in de wet op te nemen. Wanneer de nieuwe toelatingseisen echter duidelijk zijn, kan men gericht de juiste gegevens verzamelen. 

Een uitvaart alternatief dat wél al toegestaan is is natuurbegraven, waarbij het lichaam wordt begraven op een hiervoor toegewezen natuurgebied. Op deze manier worden deze natuurgebieden bij wet beschermd, en komt er geld vrij voor het onderhoud en de ontwikkeling van deze gebieden. 

Speciale producten voor Resomeren

Terminologie: resomeren, aquameren of watercrematie?

Resomeren heeft vele namen: watercrematie, groene crematie, aquamatie, resomatie en alkalische hydrolyse. Hieronder maken we je wegwijs in waar de verschillende termen precies voor staan en waar ze vandaan komen.

Alkalische Hydrolyse

Laten we beginnen bij de benaming van het onderliggende proces: Alkalische Hydrolyse. Hydrolyse is het proces dat normaalgesproken bij begraven plaatsvindt met behulp van bodembacteriën. Met behulp van water maken deze bacteriën de bindingen tussen verschillende moleculen los. In essentie wordt het lichaam op deze manier afgebroken tot opnieuw bruikbare losse moleculen. Bij resomeren vindt dit zelfde proces plaats, maar dan wordt het met behulp van temperatuur en kaliumhydroxide versneld. Kaliumhydroxide is een basisch materiaal, wat het tegenovergestelde is van zuur. Alkalisch is simpelweg een ander woord voor basisch. Alkalische Hydrolyse betekent dus het afbreken van moleculaire bindingen met behulp van water en een basisch middel.

Resomeren

Het werkwoord 'resomeren' stamt af van de eerste ontwikkelaar van machines waarmee Alkalische Hydrolyse kan worden toegepast op mensen: Resomation Ltd. Hiervandaan komt ook de machinenaam Resomator™. Deze bedrijfsnaam is ontstaan vanuit het Engelse werkwoord 'to resolve', wat oplossen betekent. Een toevallige bijkomstigheid is dat 'Resoma' ook het Griekse woord voor wedergeboorte is.

Aquamatie

De term 'aquamatie' stamt af van de bedrijfsnaam Aquamation, een sub-bedrijf van Bio-Response Solutions dat later is gaan concurreren met Resomation Ltd. Technisch gezien voert aquamation dus geen resomaties uit, omdat dit een andere bedrijfsnaam is. In de volksmond worden de termen echter door elkaar heen gebruikt. Aquamatie volgt technisch gezien eenzelfde soort proces uit als resomatie: beide maken gebruik van alkalische hydrolyse,

Groene crematie - Het gebruik van de term 'Groene crematie' stamt af van het grootste voordeel van resomeren: het is een duurzamer alternatief voor cremeren. De term kan echter wel verwarrend werken, omdat het niet specificeert dat het om een volledig ander proces gaat waarbij water wordt gebruikt.

Watercrematie - 'Watercrematie' dient zich aan als een logische en 'neutrale' term. De term blijft echter toch refereren naar crematie, daar waar alkalische hydrolyse een fundamenteel ander proces is.

Het ziet er naar uit dat het werkwoord dat zal worden opgenomen in de Nederlandse wetgeving 'resomeren' is. Dat is de reden dat we op deze pagina gebruik maken van resomeren als algemene term.

Resomeren, waarom?

Over de hele wereld overlijden er ongeveer 150.000 mensen per dag. Dit aantal neemt toe naarmate de wereldbevolking toeneemt. Er zijn op dit moment al landen, zoals Engeland, waar de dag dat alle begraafplaatsen vol zijn in zicht komt. Het zou een logische stap zijn om over te stappen op cremeren, maar ook dit heeft een enorme impact. Er wordt geschat dat de gemiddelde crematie een milieuafdruk heeft die gelijk staat aan ongeveer 320 kilo CO₂. Aan de hand van onderzoek van TNO, geleid door Elisabeth Keijzer, is gebleken dat Resomeren zeven keer minder CO₂-uitstoot heeft dan cremeren. Daarnaast wordt er per crematie 60 kuub gas verbruikt. Dit maakt resomeren aan alle kanten een veel aantrekkelijkere optie. 

Bekijk ter vergelijking de tabel met de milieueffecten per uitvaarttechniek, uit het onderzoek van TNO:

Resomeren Milieu impact

In het advies van de gezondheidsraad worden verschillende redenen genoemd waarom een resomatie minder milieu-impact heeft dan een crematie:

Daarnaast zijn er een aantal andere voordelen bij een resomatie: 

Kritiek op resomeren

Er is vanuit verschillende hoeken kritiek op het onderzoek van de TNO, omdat de representatie van begraven uitgaat van klassiek begraven. Hierbij zou altijd een grafsteen en een massief houten kist gebruikt worden. Hierbij worden bijvoorbeeld begrafenissen met lijkwade en opbaarplank niet meegenomen, laat staan natuurbegraven zonder grafsteen. Begraven is dus een stuk duurzamer mogelijk dan in het onderzoek vermeld. Verandert dit het belang van de komst van resomeren?

Zoals hierboven beargumenteerd speelt niet alleen de duurzaamheid van begraven zelf mee, maar ook de mogelijkheden hiertoe in de toekomst. Bij natuurbegraven geldt bijvoorbeeld een eeuwig grafrecht, wat betekent dat deze begraafplaatsen uiteindelijk vol zullen raken. Met het tempo waarin onze wereldbevolking groeit, lijkt een overstap naar cremeren onvermijdelijk, wat de komst van een duurzamer alternatief zoals resomeren noodzakelijk maakt.

Resomeren en geloof

In 2017 is het Draagvlakonderzoek Resomeren gepubliceerd, waarin onderzocht is hoe verschillende bevolkingsgroepen zich opstellen tegenover de komst van resomeren. Hieruit is gebleken dat rooms-katholieken en boeddhisten over het algemeen positieve blik hebben op resomeren. Daartegenover hebben de gereformeerden, hervormden en moslims het minst behoefte aan deze nieuwe methode. De meest positieve groep over de nieuwe ontwikkeling zijn degenen die niet volgens een bepaald geloof leven.

Resomeren in Nederland

Ondanks dat er al in 2020 een advies voor de legalisering van resomatie was ingediend door minister Ollongren van Binnenlandse zaken, lijkt het proces pas in 2024 toegestaan te worden. Waarom verloopt de wetswijziging zo traag?

De originele adviesbrief was geschreven aan de hand van een advies van de Gezondheidsraad, die in 2018 al een onderzoek publiceerde over de veiligheid van de Resomator™. De Gezondheidsraad had hiervoor een speciale commissie opgesteld met expertise op het vlak van antropologie, milieutechnologie, ethiek, recht en biologische veiligheid. Uit het onderzoek kwam onder andere naar voren dat er geen negatieve effecten worden verwacht bij het zuiveren van resomatie-effluent. Oftewel: het gebruik van een Resomator™ is verantwoord. 

De invoering van de nieuwe wet op lijkbezorging is meermaals vertraagd door de omstandigheden rondom Covid 19, maar blijft ook nu onderaan de politieke agenda staan. Dat terwijl er in 2021 tijdens de klimaattop uitdrukkelijk het belang is laten zien voor het verminderen van CO₂-uitstoot. Ook heeft in januari 2022 aartsbisschop en duurzaamheid strijder Desmond Tutu bewust gekozen een precedent te zetten en zich te laten resomeren. Begin 2023 werden dan ook de eerste installaties in Engeland en Ierland geïnstalleerd Helaas blijft de Nederlandse regering achter. Gelukkig is er, naast de pogingen van Resomation Ltd. zelf, een nieuwe actie gestart door ondernemers uit de Nederlandse uitvaartbranche. Dit betreft ondernemers die plannen hebben voor duurzame resomatie centra. Deze actie begint zijn vruchten af te werpen: tijdens de VTU Uitvaart Vakbeurs 2022 is VVD kamerlid Mark Strolenberg langsgekomen bij de stand van Resomation Ltd. en Wikkelgoed, waarna hij publiekelijk verklaarde aan te zullen dringen op een versnelde wetswijziging.

Update Oktober 2022: op 10 oktober is naar buiten gebracht dat het wetsvoorstel in de eerste helft van 2024 zal worden behandeld. Inmiddels krijgt resomeren in België steeds meer aandacht, en lijkt het er op dat België resomeren eerder zal legaliseren dan Nederland.

Update November 2022: Omdat het vastleggen van de wet meermaals is vertraagd, maar er geen bezwaren zijn tegen het resomeren, wordt er aangedrongen om een gedoogbeleid te handhaven. Dit is jaren geleden ook bij crematie gebeurd: 40 jaar lang werd cremeren gedoogd voordat het wettelijk toegestaan werd. Het animo voor dit gedoogbeleid is groot, zowel vanuit Nederlandse uitvaartondernemers als vanuit de academische ziekenhuizen. Dit is niet voor het eerst: in Amerika werd resomeren ook het eerst toegepast in ziekenhuizen, waarna het in de particuliere sector is gaan groeien.

Update September 2023: Deze maand is het allereerste Uitvaartcentrum én Resomatorium in Nederland geopend. 't Vijfde Seizoen, van initiator en visionair Erik van Zoest. De verbouwing van het uitvaartcentrum is afgerond, en de locatie is al beschikbaar voor gebruik. Zodra resomeren wordt goedgekeurd staat 't Vijfde Seizoen klaar op een prachtlocatie: midden in de Betuwe. Benieuwd? Volg het laatste nieuws over 't Vijfde Seizoen.

Resomeren in België

Het debat over resomeren In België moet nog beginnen, vermeldt directeur Tom Wustenberghs van een aantal crematoria in België. Hij schat echter in dat het wetgevingsproces rondom resomeren in België ook snel zou kunnen verlopen, mede dankzij Nederland als precedent. Aangezien de wetgeving voor de uitvaartsector in Vlaanderen waarschijnlijk binnen twee of drie jaar herzien zal worden, acht hij dat deze nieuwe techniek dan ook besproken zal worden. 

Resomeren in andere landen

Op dit moment is resomeren al toegestaan in:

Daarnaast hebben Ierland en Noorwegen gekozen om via spoedwetgeving resomeren binnen een aantal maanden toe te staan. In verschillende andere landen is begonnen met het aanpassen van de lokale wet en regelgeving. Hier wordt verwacht dat resomeren in 2024 wordt toegestaan:

Resomeren
Brancheblad Uitvaartzorg - Resomator den Haag

Wat kost Resomeren?

Het is op dit moment nog niet zeker wat de kosten van een resomatie in Nederland gaan worden. Er zijn partijen die verwachten een budget resomatie aan te gaan bieden voor ongeveer €1450,-. De gemiddelde kosten van resomeren in de Verenigde staten zijn $1.695,- wat gelijk is aan €1.436,88. De uitvaartverzekering wijzer schat in dat de prijs van een resomatie inclusief uitvaartceremonie op €7.000 uit zal komen. In alle drie de schattingen wordt de prijs van resomeren even hoog als een crematie. Het financiële plaatje is echter wel aantrekkelijker omdat de kist of opbaarplank hergebruikt zou kunnen worden. 

Valt resomeren binnen mijn verzekering?

Aangezien resomeren op dit moment nog niet is toegestaan is het niet met 100% zekerheid te zeggen hoe resomeren er wat betreft verzekeringspolissen uit gaat zien. Om te beginnen is het altijd mogelijk om een bedrag uit te laten keren, en hiermee dus vanuit de verzekering te kiezen voor resomeren. Naar verwachting zal het echter ook mogelijk zijn om een crematie polis om te zetten voor een resomatie, en uiteindelijk om een verzekering af te sluiten voor een resomatie. Waarschijnlijk groeien de verzekeringsmaatschappijen vanzelf mee met de ontwikkelingen rondom resomeren.

Veelgestelde vragen

Blijft er as over na een resomatie?

Ja, na het proces blijven gedroogde botten over die gecremuleerd worden tot wit poeder. Dit is in volume 30% meer dan bij een crematie.

Moet je zonder kleding geresomeerd worden?

Er gaan veel gekke verhalen rond, maar in de praktijk wordt het lichaam vrijwel altijd bedekt. Dit kan in een speciale resomatiewade, of in een speciale soort body bag.

Wordt er bij resomeren zuur gebruikt?

Nee, het proces gebruikt Kaliumhydroxide, wat een basisch middel is.

Kookt het water bij resomeren?

Ook al vindt het proces op 150 graden Celsius plaats, het water kookt niet. Dit komt omdat het proces onder hoge druk plaatsvindt.

Kun je geen kist gebruiken bij resomeren?

Aangezien plantaardig eiwit niet oplost in de machine, kan een kist niet voor de invoer gebruikt worden. Bij de ceremonie zou dit echter wel kunnen, al moet het lichaam dan zorgvuldig uit de kost worden gehaald.

Is resomeren al toegestaan in Nederland?

Op 10 oktober 2022 is naar buiten gebracht dat het wetsvoorstel in de eerste helft van 2024 zal worden behandeld.

Kun je bij resomeren eigen kleding aan?

Eigen kleding kan niet de Resomator™ in, wat betekent dat op het moment van invoer er geen eigen kleding gedragen kan worden. Wel kan er speciale resomatie-onderkleding, waar tijdens de ceremonie de eigen kleren overheen gelegd kunnen worden.

Is resomeren vegan?

Bij het proces van alkalische hydrolyse worden geen dierlijke middelen gebruikt. Veel omhulsels zullen echter van wol gemaakt zijn, wat niet vegan is. Gelukkig is de resomatie body bag van bioplastic een goede vegan vervanging hiervoor.

Hoe lang duurt resomeren?

Het resomatieproces zelf duurt zo'n 3 uur, waarna de botten nog gedroogd en gecremuleerd worden.

Kun je een huisdier resomeren?

Zeker! Sterker nog: resomeren voor huisdieren is op dit moment al mogelijk in Nederland. Dit kan onder andere bij Dierencrematorium Novio.